Kto nosi maciejówkę, a kto salinówkę? Czym są potrzeby?
Nasz ilustrowany leksykon to baza wiedzy o stroju opoczyńskim! Znajdziesz w nim szczegółowe opisy podstawowych elementów stroju w wersji damskiej i męskiej.
Leksykonowi towarzyszą materiały do wydrukowania (plansze-uzupełnianki). Swoją wiedzę o stroju opoczyńskim sprawdzisz też, rozwiązując krótki quiz online.
Bibliografia
Polskie stroje ludowe, Elżbieta Piskorz-Branekova, Warszawa 2006
Stroje ludowe
salinówka
Nakryciem głowy powszechnie noszonym przez panny i mężatki były misternie upinane duże, kolorowe wełniane chusty. Dziewczyny przypinały do nich kwiaty, a kiedy szły do kościoła - gałązki ruty. Tak nakazywał obyczaj. W początkach XX wieku weszły w modę chustki mniejszych rozmiarów zwane salinówkami. Tiulowe czepce ozdobione haftem przeznaczone były wyłącznie dla kobiet zamężnych.
koszula
Koszule szyto z bawełnianych, delikatnych płócien. Zdarzało się często tak, że do uszycia górnej, widocznej części koszuli używano materiału lepszego gatunku, a tak zwany nadołek szyto z grubego płótna. Kołnierzyk ozdabiano białą koronką i wielobarwnym haftem. Piękne, kolorowe wyszycia umieszczano również na rękawach i mankietach.
kiecka
Kiecka składała się z odcinanego stanika i szerokiej, długiej spódnicy. Obie części kiecki szyto z wełnianych pasiaków, w których układ kolorowych pasków był zawsze pionowy. Stanik zdobiły pasmanteryjne naszycia, a spódnicę - poziome rzędy tasiemek z aksamitu. Kolorystyka kiecek była zróżnicowana, dominowały w nich wyraziste barwy: pomarańczowa, wiśniowa, zielona i niebieska.
zapaska
Zapaski szyto z tych samych materiałów, co kiecki. Były krótsze od spódnicy i zawsze w kolorze kontrastowym. Zdobiono je rzędami naszytych aksamitek, a do wiązania używano kolorowych krajek zakończonych pomponikami. Ilość posiadanych zapasek świadczyła o zamożności. Bogate panny dostawały w posagu nawet kilkanaście sztuk! Oprócz zapasek zakładanych na spódnice, używano również nieco większych zapasek naramiennych. Zarzucane na ramiona lub głowę chroniły przed deszczem, śniegiem i zimnem.
buty
Odświętnym obuwiem były trzewiki na niewysokim obcasie. Dziewczyny sznurowały je dla ozdoby sznurowadłami w czerwonych lub zielonych kolorach. Ponieważ zakup trzewików był sporym wydatkiem, buty musiały służyć ich właścicielce całe lata. Dbano więc o nie i używano jak najrzadziej. Na przykład drogę do kościoła kobieta przemierzała boso, a trzewiki zakładała dopiero u celu.
korale
Odświętny strój zawsze uzupełniała biżuteria. Popularne były naszyjniki równie kolorowe, jak ubranie. Zamożne gospodynie nosiły jednocześnie zestawy prawdziwych korali i bursztynów oraz sztucznych perełek i szklanych paciorków, a te mniej zamożne - wielobarwne imitacje ze szkła i innych tanich materiałów. Wszystkie panie zawieszały na naszyjnikach medaliki i krzyżyki.
maciejówka
W zależności od pory roku i okoliczności mężczyźni nosili różne nakrycia głowy. Wśród kapeluszy wyróżniał się filcowy, zapinany na klamerki, o główce przypominającej wyglądem świński ryjek - i tak go właśnie nazywano. Ale najpowszechniejsze były okrągłe czapki z daszkiem zwane maciejówkami. Chłopcy przypinali do nich ozdoby, na przykład bukiecik kwiatków.
koszula
Koszule szyto z lnianych samodziałów, czyli materiałów tkanych na ręcznym krośnie. Miały wykładany kołnierzyk, symetryczne rozcięcie związywane pod szyją tasiemką i rękawy zebrane w mankiety. Zdobiono je wielobarwnym haftem. Z czasem pojawiły się koszule z napierśnikiem, czyli płatem płótna naszytym na przodzie. Tego typu koszule były wykończone stojącym kołnierzykiem.
lejbik
Męskie kamizelki o prostym kroju nazywano lejbikami. Szyte z pasiastej wełny w drobny wzór dopasowane były do figury. Regulację szerokości pleców umożliwiały pasek i sprzączka z tyłu kamizelki. Przód zdobił wykładany kołnierzyk z klapkami, pasmanteryjne naszycia i kieszonka. Lejbiki noszono latem jako samodzielny element stroju, a w chłodniejszych porach roku zakładano je pod sukmanę.
pas
Na koszulach i sukmanach noszono ozdobne wełniane pasy. Tkano je na ręcznych krosnach uzyskując ciemnopomarańczowy materiał z wiązkami barwnych pasków. Taki pas miał trzy metry długości. Można było więc kilkukrotnie owinąć go wokół sylwetki, po czym związać na boku w dekoracyjny węzeł, pozostawiając dwa długie końce swobodnie zwisające w dół.
portki
Latem i do pracy zakładano płócienne portki. W dni chłodne noszono jednocześnie kilka par. Natomiast w stroju świątecznym używano paradnych portek w drobne poziome prążki. Ponieważ były szerokie, przy dopasowywaniu do figury nadmiar materiału zbierano z tyłu w fałdy, nadając spodniom charakterystyczny wygląd. Nogawki wpuszczano w wysokie buty.
sukmana
Wśród okryć wierzchnich szczególną elegancją wyróżniały się sukmany. Szyte z białego płótna, długie do kostek, ułożone z tyłu w fałdy, zdobione były obszyciami z czarnej taśmy na brzegach kołnierza, rękawów i kieszeniach. Zapinano je na tak zwane potrzeby, czyli dekoracyjnie naszyte pętlice z czarnego, miękkiego sznurka.
buty
Do odświętnego stroju zakładano wysokie buty ze skóry. W użyciu były dwa rodzaje. Nosozono więc obuwie z cholewami miękkimi, które w okolicy kostki tworzyły karbowaną harmonijkę, lub buty ze sztywnymi, prostymi cholewami.
Sprawdź znajomość nazw podstawowych części odświętnego stroju opoczyńskiego. Plansze-uzupełnanki możesz pobrać na swój komputer i wydrukować. Kliknij wybrany szablon prawym przyciskiem myszy, następnie wybierz opcję Zapisz grafikę jako.
Więcej materiałów do nauki i zabawy ze strojem opoczyńskim, ich szczegółowe opisy i propozycje wykorzystania znajdziesz w dziale Wydruki.