Czym jest choinka na sznurówce? Co to takiego maciejówka?
Nasz ilustrowany leksykon to baza wiedzy o stroju kociewskim! Znajdziesz w nim szczegółowe opisy podstawowych elementów stroju w wersji damskiej i męskiej.
Leksykonowi towarzyszą materiały do wydrukowania (plansze-uzupełnianki). Swoją wiedzę o stroju kociewskim sprawdzisz też, rozwiązując krótki quiz online.
Bibliografia
Dziedzictwo Kociewia, GOK Kaliska 2020
Stroje kociewskie
wianek
koszula
sznurówka
kieca
fartuch
buty
korale
wianek
Jak w innych regionach, tak i na Kociewiu rodzaj nakrycia głowy informował o stanie cywilnym. Wiankami plecionymi z prawdziwych lub sztucznych kwiatów mogły przystrajać głowy jedynie dziewczęta. Z kolei tylko mężatki zakładały na głowy czepki. Szyte z tkanin w ciemnych kolorach, zdobione były w całości haftem, a w przedniej części wstążeczką. Wszystkie kobiety niezależnie od wieku nosiły chusty, ale i w tym przypadku obowiązywały zasady doboru kolorystyki. Chustki w ciemnych i stonowanych barwach przeznaczone były dla starszych, natomiast białe lub w jasnych, wesołych kolorach - dla młodszych.
koszula
W dawnych czasach damskie koszule sięgały kolan. Część górna, widoczna, była dość obcisła, natomiast dolna, zwana podołkiem, pełniąca rolę dzisiejszej halki - szeroka i sztywna w pasie. Koszule miały rękawy albo długie, ujęte w oszewkę, albo krótkie. Te ostatnie sięgały do łokcia i były bufiaste. Wśród kolorów koszul przeważał biały, choć noszono tez koszule kremowe, żołte, a nawet czarne.
gorset
Obcisłą sznurówkę bez rękawów, będącą rodzajem gorsetu, z przodu zapinano na haczyki lub sznurowano. Wstawka w kształcie choinki zdobiąca przód sznurówki jest dziś jednym ze znaków rozpoznawczych stroju kociewskiego.
kieca
Kociewianki nosiły jednocześnie kilka spódnic. Nakładały je kolejno na koszulę: najpierw dwie, które pełniły rolę halek, potem spódnicę z ukrytą kieszonką, a na koniec najbardziej strojną i widoczną dla wszystkich kiecę. Ozdabiano ją u dołu kilkoma rzędami czarnej tasiemki lub pasem aksamitu z wyszyciami. Do kiecy doszywano obcisły stanik, tworząc w ten sposób jednolitą suknię.
fartuch
Na spódnice lub kiece zakładano fartuchy. Szyto je z różnorodnych materiałów w różnych kolorach i fasonach. Najczęściej noszono jednak fartuchy o prostym kroju, szyte z białego płótna. Dolny brzeg fartucha obszywano białą koronką, a nad nim umieszczano pas barwnego haftu. W hafcie kociewskim dominują motywy roślinne - kłosy pszenicy, maki, osty i modraki.
buty
Damskie buty miały różnorodne fasony i różne kolory. Noszono więc buty niskie, z ostrym noskiem, zapinane na guzik od strony zewnętrznej, noszono też obuwie z wysokimi cholewami w brązowym kolorze. Popularne były również czarne sznurowane trzewiki z cholewką do połowy łydki i niewysokimi obcasami.
korale
Uzupełnieniem kobiecego stroju była biżuteria. Zamożne kobiety zakładały prawdziwe korale, natomiast uboższe - sznury paciorków z barwionego szkła. Kociewianki nosiły też bursztynowe, rogowe lub metalowe broszki oraz kolczyki zwane zausznicami.
maciejówka
koszula
kamizelka
spodnie
buty
maciejówka
Kociewiacy nosili rozmaite nakrycia głowy, wśród których początkowo największą popularnością cieszyły się wysokie futrzane czapki baranówki noszone przez cały rok. Z czasem ustąpiły one miejsca przebojowym maciejówkom. Dziś te okrągłe czapki z otokiem i daszkiem, szyte z ciemnego sukna, są jednym z podstawowych elementów odtworzonego stroju kociewskiego.
koszula
Męskie koszule szyto z bielonego płótna. Miały prosty krój, stojący kołnierzyk i długie rękawy ujęte w oszewkę zapinaną na guzik. W dni świąteczne i szczególnie uroczyste kołnierzyk przewiązywano tasiemką upiętą w kokardę.
kamizelka
Na koszulę zakładano sięgającą bioder granatową kamizelkę z niskim stojącym kołnierzem, podszytą i lamowaną czerwonym suknem. Ten typ kamizelki zastąpił swoją poprzedniczkę - znacznie dłuższą, z tyłu fałdowaną, z przodu ozdobioną rzędami błyszczących guzików. Kamizelki stanowiły samodzielny element stroju, ale w dni chłodne lub uroczyste noszone były pod sukmaną. Sukmany szyto z grubego sukna w ciemnych kolorach. Były długie do pół łydki, rozkloszowane od pasa w dół, i miały z tyłu liczne fałdy.
spodnie
Spodnie szyto z rozmaitych materiałów samodziałowych, tkanych na ręcznych krosnach. Te używane w dni powszednie i do pracy miały kolor szary, natomiast spodnie zakładane w święta były granatowe i lepszego gatunku. Z przodu wszywano specjalną klapę zapinaną obustronnie na guzik. Nogawki wpuszczano w wysokie, mocne buty. Spodnie w barwną kratkę, używane w odtworzonej i scenicznej wersji ubioru, są dziś jednym z najbardziej rozpoznawalnych elementów stroju kociewskiego.
buty
Przywdziewane od święta skórzane buty miały sztywną, wysoką cholewę. Trudno je było ściągnąć z nóg! Zadanie ułatwiał specjalny przyrząd zwany pieskiem. Była to deska z wycięciem na piętę, pochylona pod odpowiednim kątem. Aby zdjąć obuwie bez użycia rąk, należało w piesku umieścić nogę we właściwy sposób. Piesek podtrzymywał wówczas but i pozwalał na łatwe wysunięcie z niego stopy.
Sprawdź znajomość nazw podstawowych części odświętnego stroju kociewskiego. Plansze-uzupełnanki możesz pobrać na swój komputer i wydrukować. Kliknij wybrany szablon prawym przyciskiem myszy, następnie wybierz opcję Zapisz grafikę jako.
Więcej materiałów do nauki i zabawy ze strojem kociewskim, ich szczegółowe opisy i propozycje wykorzystania znajdziesz w dziale Wydruki.
Plansze z opisem stroju, ilustrowany leksykon, interaktywne gry i zabawy, pakiet materiałów edukacyjnych do pobrania i wydrukowania. Ucz się i baw razem z nami!
Serwis edukacyjny dla dzieci, rodziców i nauczycieli, popularyzujący wiedzę o polskich strojach narodowych i regionalnych. Bezpłatne materiały, przeznaczone do nauki i zabawy w domu, przedszkolu i szkole.
